3 trucs met normen en waarden die je moet kennen

Waarom gooi je je afval niet op de grond, terwijl dat veel makkelijker is dan een prullenbak te zoeken? Waarom geef je een cadeautje voor iemands verjaardag, terwijl het goedkoper is om met lege handen te komen? Waarom sta je op voor een oudere in de bus, terwijl je zelf ook relaxed wil zitten? Omdat we gek zijn op normen en waarden! Ik verklap alvast: je kunt ze ook inzetten om dingen voor elkaar te krijgen (of om ‘oplichterij’ te voorkomen)…

 

Maar eerst: waarom zijn normen en waarden zo effectief in het beïnvloeden van je gedrag? Daar zijn vier redenen voor.

 

Normen en waarden: daarom houd je je eraan

 

1. Doe het, want anders… Als de overheid of een andere ‘groepsleiding’ beloningen en straffen inzet, dan is het wel heel duidelijk waarom je je aan de voorschriften houdt. Want: wie zit er nu te wachten op een boete voor te hard rijden? En dat beetje statiegeld op lege flessen inleveren is juist wel weer fijn. Maar deze ‘wortel-en-stok-methode’ is niet zo effectief als de andere drie redenen om je aan normen en waarden te houden. Als je er zelf niet echt achter staat, doe je het namelijk lekker niet als niemand kijkt. Plus: het is nogal kostbaar om overal controleurs neer te zetten…
2. Het is juist en gepast, dus ik doe het… De meeste normen en waarden zijn geen ‘vervelende verplichting’, maar heb je jezelf eigen gemaakt omdat je ze juist en gepast vindt; er zit ook voordeel aan voor jou! Als ‘stelen’ de norm was, hield je zelf namelijk ook geen waardevolle spullen meer over…
3. Ze doen het allemaal, dus ik ook… Mensen zijn nu eenmaal kuddedieren; ze horen er graag bij. En als iedereen zo doet, zal het wel goed zijn… Sommige mensen verliezen zichzelf nogal in een groep (deïndividuatie): de groepsnormen en –waarden gaan de persoonlijke overheersen. Denk aan hooligans en sektes.
4. Het kwam in me op (alweer), dus ik doe het (alweer)… Als je er keer op keer in terecht komt, bouw je in je hoofd een associatie op tussen een bepaalde omgeving of groep en hoe je je daarin gedraagt. En wat als eerste in je opkomt, dat doe je vaak.

 

Maar wat kun je nou met deze vier redenen om je aan normen en waarden te houden? Je kunt er bijvoorbeeld handige trucs mee uithalen (of erin trappen…)! Die volgen nu!

 

Normen en waarden in je voordeel gebruiken

 

Mensen zijn natuurlijk slimme wezens. Omdat normen en waarden zo gedragsbepalend zijn, hebben ze allerlei trucs bedacht om hun voordeel te doen met jouw normen-en-waarden-gevoel. Dat kun jij natuurlijk ook! Het hoeft helemaal niet voor een ‘slecht’ doel te zijn.

 

Hier volgen drie normen en waarden waar jij je hoogstwaarschijnlijk aan houdt en die vaak ‘misbruikt’ worden voor ‘persoonlijk gewin’:

 

1. Wederkerigheid: anderen behandelen zoals ze jou behandelen. Ooit een donatieverzoek met een pen of pakketje kaarten van een goed doel in de brievenbus gehad? Door het krijgen van zo’n (klein) cadeautje, heb je toch het gevoel: ‘moet ik niet iets terugdoen?’ En dat doen veel mensen dan ook: ze maken geld over. Deze truc zit bijvoorbeeld ook achter het uitdelen van proefmonstertjes. Dus: wat doe jij als je goedkeuring van je collega’s op een voorstel wil? Je trakteert ze eerst op chocolaatjes ;-)! Bij het opzetten van dit blog heb ik heel veel gehad aan de blogtips op blogtrommel.com, blogaholic.nl en uit het Blogboek. De schrijfster van het Blogboek blogt over haar persoonlijke belevenissen op talesfromthecrib.be en won daar diverse awards mee. Omdat ik – met hoog normbesef – iets voor deze ‘kennisdelers’ terug wil doen, en ze ook echt heel goed vind, maak ik bij deze meteen reclame voor ze: hun blogs moet je zeker lezen als je in de onderwerpen geïnteresseerd bent!
2. Wederkerigheid voor concessies. ‘Misbruik’ van deze norm ken je misschien van het kopen van een tweedehands auto. De autoverkoper vraagt er een mega-bedrag voor en als jij tegensputtert, zakt hij meteen een heel eind met de prijs. Jij denkt nu: als hij zo’n grote concessie doet, zal ik maar niet teveel meer zeuren en met deze prijs akkoord gaan. Deze ‘deur-in-je-gezicht-techniek’ is ontzettend effectief. Tip: wil je dat je niet-huisvlijtige partner de vuilniszak wegbrengt, zet dan eerst hoog in en vraag of hij of zij het huis stofzuigt. Heeft je partner daar geen zin in (zeer waarschijnlijk…), kom dan als ‘grote consessie’ met de vuilniszak op de proppen ;-).
3. Toezegging: je aan je belofte houden. Je kent het vast wel: je koopt wat op internet en als je alle gevraagde gegevens hebt ingevuld, zie je in het laatste scherm opeens dat er nog BTW en verpakkings- en verzendkosten bijkomen. Nu je toch al besloten had om de aankoop te doen, neem je die extra kosten in veel gevallen maar voor lief; je houdt je aan je belofte, in dit geval met jezelf. Hoe jij je voordeel kunt doen met deze ‘lage-bal-techniek’? Vraag bij een verhuizing van je hele inboedel of vrienden je willen helpen met het versjouwen van ‘een paar spulletjes’ ;-).

 

In dit rijtje hoort eigenlijk ook thuis: ‘autoriteit gehoorzamen’. Omdat daar veel over te zeggen valt, schreef ik er een apart blogbericht over: ‘Raar maar waar: in 65 procent schuilt een moordenaar‘. 

 

Als jij nog meer trucs met normen en waarden weet – handige, of waarvoor iedereen juist moet oppassen – dan hoor ik het natuurlijk graag!

 

P.s. Normen zijn eigenlijk algemeen aanvaarde gedragsregels; en waarden opvattingen over wat wenselijk is (idealen). Omdat ze in de volksmond vaak samen gebruikt worden, doe ik dat hier ook.

 

[Bron: Social Psychology, E.R. Smith e.a.]