ADHD hebben, dat is pas druk!

Heb je het druk, druk, druk? Misschien kun je jezelf geruststellen met de gedachte dat het waarschijnlijk nog niets is vergeleken met iemand die ADHD heeft ;-). Van deze psychische stoornis heb je vast wel eens gehoord. Of gedacht dat het een modeverschijnsel is, aan de opvoeding van de ouders ligt of altijd vanzelf overgaat… Niet dus! Wat is ADHD dan wel?

ADHD staat voor attentional deficit hyperactivity disorder. In gewoon Nederlands: aandachtstekort met hyperactiviteit (en ook vaak impulsiviteit).

Van de hak op de tak

Mensen met ADHD hebben moeite om hun aandacht te focussen. Hun gedachten gaan kris kras door hun hoofd en springen van de hak op de tak. Al die gedachten lijken even belangrijk. Daar komen de indrukken van buiten dan nog eens bij…

Al die ‘drukte’ in je hoofd, dat leidt bijvoorbeeld tot:

• Hyperactiviteit (zoals rusteloosheid; snel opgewonden, gefrustreerd en agressief zijn; niet stil kunnen zitten; friemelen, wiebelen en draaien; veel praten)
• Concentratie- en organisatieproblemen (zoals veel beginnen en weinig afmaken, spullen kwijtraken, slecht luisteren)
• Impulsief gedrag (zoals door anderen heen praten, niet op je beurt wachten, beginnen zonder de uitleg af te wachten of de instructies te lezen)
• Wisselende stemmingen

Wat natuurlijk weer problemen oplevert in de contacten met anderen…  

De ene ADHD’er is de andere niet

Niet iedereen met ADHD vertoont alle bovengenoemde symptomen. Er zijn namelijk drie grote groepen ADHD’ers te onderscheiden:

1. Vooral hyperactief en impulsief
2. Vooral aandachtstekort (ook wel attentional deficit disorder genoemd, afgekort ADD)
3. Zowel hyperactief als aandachtstekort en impulsief (komt het meeste voor)

Soms veranderen iemands symptomen met het ouder worden.

Bovendien gaat ADHD regelmatig samen met andere psychische stoornissen, zoals autisme, angststoornissen, stemmingsstoornissen, dyslexie en verslaving. Dit leidt ook weer tot verschillen in de manier waarop ADHD zich uit.

ADHD: de officiële criteria

Zoals alle psychische stoornissen, staan ook de criteria voor het stellen van de diagnose ADHD beschreven in DMS5: hét wereldwijde handboek voor de classificatie van psychische stoornissen.

De criteria om de diagnose ADHD te mogen stellen, vind je (onder andere) hier!

Over bevoegde therapeuten schreef ik eerder: ‘Psychiater, psycholoog, psychotherapeut… Wanneer naar wie?‘

Op elke schoolgroep een ADHD’er

ADHD openbaart zich doorgaans op basisschoolleeftijd. Daarvóór kan hyperactiviteit of onoplettendheid ook goed tijdelijk zijn en bij de ontwikkeling horen.

Drie tot vijf procent van de kinderen heeft de stoornis; jongens twee tot vier keer zoveel als meisjes. Dat komt neer op gemiddeld een ADHD’er per schoolgroep. Dubbel zoveel kinderen hebben wel symptomen, maar niet ernstig genoeg voor de diagnose.

Is ADHD een modeverschijnsel? ‘Welnee!’, zegt onder andere kinder- en jeugdpsychiater professor Ruud Minderaa van het Universitair Medisch Centrum Groningen op Gezondheid & Co.

Er is geen sterke stijging zichtbaar in het aantal kinderen, maar wel in het aantal aanmeldingen bij de hulpverlening. Ouders zoeken tegenwoordig veel gemakkelijker hulp.

ADHD: niet iedereen komt ervan af

Kun je van ADHD afkomen? Já! Tenminste, als je niet bij de ongeveer 66% pechvogels hoort bij wie de stoornis niet (helemaal) overgaat bij het ouder worden… Bij deze mensen denken deskundigen aan een hersenafwijking die zorgt voor een tekort in het onderdrukken van binnenkomende signalen. Dit verklaart mogelijk ook waarom het meest voorgeschreven medicijn tegen ADHD: Ritalin, zo goed werkt.

Aan de ‘pep’ (Ritalin)

Ritalin is – je zou het niet meteen denken – een oppeppend middel dat het energieniveau verhoogt (door de neurotransmitter dopamine te beïnvloeden). Hierdoor zouden ADHD’ers selectiever kunnen worden in de prikkels waarop ze reageren. Behalve medicatie, kan ook psychotherapie helpen om de symptomen van ADHD te verminderen.

ADHD: het ligt niet aan de opvoeding

ADHD ontstaat niet door een ‘verkeerde’ opvoeding, wat een bekend vooroordeel is. Al helpt een nadelige gezinssituatie natuurlijk niet mee bij het ‘in toom houden’ van de symptomen…

In plaats van kritiek, kunnen ouders van een kind met deze stoornis juist wel een beetje medeleven gebruiken! Een kind met ADHD kan z’n ouders (en broers en zussen) namelijk behoorlijk uitputten.

Over het belang van medeleven schreef ik eerder ‘Mag ik misschien een beetje medeleven?!’

Erfelijk belast

Helaas is het nog niet helemaal bekend hoe ADHD ontstaat. Dat verschilt mogelijk ook per persoon. In ieder geval speelt erfelijkheid een rol: in een derde van de gevallen hebben zowel kinderen als ouders er last van (gehad). Vaak zie je ook symptomen bij broers en zussen of andere familieleden.

Van gamen tot kleurstoffen

Behalve erfelijke factoren, spelen ook omgevingsfactoren waarschijnlijk een rol bij het ontstaan van ADHD. Maar geen van die factoren is tot nu toe wetenschappelijk bewezen. Geopperd zijn: roken, alcohol drinken en drugsgebruik tijdens de zwangerschap; vroeggeboorte en problemen bij de geboorte; herseninfecties en -beschadigingen; allergieën en voedselintoleranties (suiker, kleurstoffen); loodvergiftiging en milieuverontreiniging; ‘snelle’ tv-programma’s en games.

‘Ieder nadeel heb zijn voordeel’

Zoals voor veel dingen geldt: ‘ieder nadeel heb zijn voordeel’. Zo bezit menig ADHD’er onder andere de volgende positieve eigenschappen:

• Groot inlevingsvermogen (door het binnenkrijgen van veel prikkels)
• Creatief (in veel creatieve beroepen, zoals onder cabaretiers, musici en schilders, zijn ADHD’ers te vinden)
• Hyperfocus (extra vermogen om je volledig te verliezen in iets dat je interesse heeft gewekt)
• Veerkrachtig (doordat ze gewend zijn aan een leven met hoge pieken en diepe dalen, kruipen ze sneller uit een dal)

Maar er zijn dus ook een hoop – niet te onderschatten – nadelen.

ADHD: niet iedere druktemaker leidt meteen aan deze psychische stoornis… Maar wie heeft er volgens jou wel echt de kenmerken van? 

[Bronnen: Psychologie, Marc Brysbaert; Cognitive Psychology, Robert Sternberg; NCJ.nl; ADHDRitalin.nl; Erfelijkheid.nl; Wij-leren.nl; Richtlijnenjeugdhulp.nl; Steunpuntadhd.nl; Gezondheidenco.nl]