Hypnotherapie: Zin Of Onzin?

Bijna een jaar geleden bood een lezer van dit blog mij een gratis ontspanningshypnose aan. Hoewel ik het heel attent vond, maakte ik er geen gebruik van: ik ontspan liever op een andere manier. Hypnose wordt in de reguliere psychotherapie bovendien nog maar mondjesmaat gebruikt: er zijn betere alternatieven voorhanden. Maar voor wie er in gelooft, kán hypnotherapie helpen bij het oplossen van bepaalde (psychische) problemen. Wees wel alert…

 

Wat is hypnose?

 

Hypnose lijkt een toestand te zijn die tussen slapen en wakker zijn inzit. Misschien heb je wel eens een hypnoseshow gezien, waarin een hypnotiseur deelnemers in een tranceachtige toestand brengt. Degenen die meedoen, wekken de indruk hun ‘vrije wil’ verloren te zijn (zoals bij slapen). Maar ze hebben nog wel contact met hun omgeving (alsof ze wakker zijn). Na afloop kunnen ze zich niets meer van de show herinneren.

 

Maar wat hypnose nou precíés is? Wetenschappers zijn het er nog niet over eens.

• De ene groep denkt dat je onder hypnose automatisch reageert op prikkels (zoals het terugtrekken van je hand bij pijn), maar dat je dit niet bewust waarneemt (je voelt de pijn niet). Je bewustzijn en automatische reacties zijn als het ware van elkaar losgekoppeld. Net zoals je soms tijdens het autorijden in gedachten verzonken bent en opeens denkt: hè, ben ik er al?! Kennelijk had je het sturen even overgedragen aan ‘de automatische piloot’.
• De andere groep denkt dat gehypnotiseerde personen zich helemaal niet in een andere bewustzijnstoestand bevinden, maar zich sociaal wenselijk gedragen. Een hypnotische sessie levert een bepaalde sociale druk op. En veel mensen gedragen zich in zo’n situatie sociaal wenselijker dan ze gedacht hadden (zie bijvoorbeeld het beroemde Milgram-experiment).

De waarheid ligt waarschijnlijk ergens in het midden…

 

In tegenstelling tot grote hypnoseshows, gaat het er bij hypnotherapie overigens niet om dat je dingen doet zonder het te weten. De bedoeling is juist, dat je je goed focust op je doel en de suggesties van de therapeut overneemt. De diepe ontspanning die je bereikt, moet dit bewerkstelligen.

Zie als voorbeeld dit korte Youtube-filmpje:

 

 

Hoe hypnotiseerbaar ben jij?

 

Als je in hypnose gelooft, betekent dit nog niet dat je zelf ook te hypnotiseren bent. Vijf à tien procent van de mensen is namelijk niet vatbaar voor hypnose (of het nou echt is of gefantaseerd). De bekende Stanford Hypnotic Suggestibility Scale bijvoorbeeld, meet dit met twaalf suggesties waarop iemand onder hypnose moet reageren. Denk aan: ‘Je uitgestrekte hand wordt zwaarder en zwaarder en begint naar beneden te vallen’. Negentig à vijfennegentig procent van de mensen reageert dus wél in meer of mindere mate op dit soort suggesties. Hun score blijft bovendien hetzelfde bij hertests jaren later.

Maar of dit ook bewijst dat ze écht gehypnotiseerd zijn of zich sociaal wenselijk gedroegen? Mensen met een hoge score voor hypnotiseerbaarheid, blijken bijvoorbeeld ook hoog te scoren op fantasierijkheid; de bereidheid om op de suggesties van een hypnotiseur in te gaan; en het willen hebben van een verklaring voor onbegrepen klachten en problemen. Aan de andere kant zijn er waarschijnlijk ook mensen die onterecht laag scoren omdat ze niet gehypnotiseerd wíllen worden. Omdat al dit soort factoren meespelen, is het onderzoeken van de betrouwbaarheid van hypnose een lastige kwestie.

 

Wat heb je aan hypnose?

 

Maar of hypnose nu echt is of gefantaseerd, het belangrijkste is of je er wat aan hebt. En dat hebben sommige mensen, al zijn de bewezen effecten beperkt. Voor wie voldoende hypnotiseerbaar is (of dat in ieder geval zelf zo ervaart) kan het bijvoorbeeld helpen om acute pijn te verminderen, zoals bij brandwonden en operaties. Dit blijkt uit wetenschappelijk onderzoek. De gevonden effecten op chronische pijn (zoals migraine en gewrichtspijn) zijn minder duidelijk en in elk geval niet groter dan bij andere ontspanningsoefeningen. In combinatie met cognitieve gedragstherapie lijken de effecten groter.

Ook passen zorgverleners hypnose soms toe bij conversiestoornissen (een psychische aandoening waardoor sommige delen van het lichaam tijdelijk niet goed werken). Maar het schaarse onderzoek dat hiernaar is gedaan, laat beperkte effecten zien. Succesvoller is in dit geval gedragstherapie in combinatie met fysiotherapie.

Lange tijd werd ook gedacht dat je met hypnose getuigen kon helpen om zich een voorval beter te herinneren. De herinneringen kwamen wel, maar bij nader onderzoek bleken de meeste toch verkeerd te zijn. Terwijl de getuigen die gehypnotiseerd waren, juist extra overtuigd waren van de juistheid van hun verkeerde herinneringen.

 

In hypnotherapie?

 

Ondanks dat de geneeskundige werking van hypnose in beperkte mate is aangetoond, claimen veel hypnotiseurs zo ongeveer alle (psychische) problemen te kunnen oplossen.

Maar in de reguliere psychotherapie wordt hypnose nog maar weinig toegepast. Behandelaars gebruiken vaak cognitieve gedragstherapie: een methode die wél onomstotelijk bewezen effectief is om klachten als angst, depressie, onzekerheid en verslaving aan te pakken. Voor de aanpak van fobieën is exposure therapie het meest gangbaar, waarbij psychologen je stapsgewijs blootstellen aan spinnen, muizen, of iets anders wat je vreest.

Omdat algemeen aanvaard wetenschappelijk bewijs voor de geneeskundige werking van hypnose ontbreekt, valt hypnotherapie onder de alternatieve geneeswijzen. Dat wil zeggen: het werkt waarschijnlijk vooral dankzij het placebo-effect (als je gelooft dat het werkt, dan werkt het). Dit verklaart overigens ook een deel van het succes van reguliere psychotherapie (en sommige medicijnen).

Dus als je in hypnose gelooft, kan hypnotherapie bij sommige (psychische) klachten helpen. Zelf zou ik mijn vertrouwen dan – zéker bij grotere psychische problemen – alleen schenken aan iemand die daarvoor voldoende psychologisch of medisch geschoold is; een BIG-registratie heeft (een wettelijk beschermde titel voor zorgverleners); bij een beroepsvereniging is aangesloten, vergoed wordt via de aanvullende verzekering en goede reviews heeft. Helaas schort het daar bij veel aanbieders van hypnotherapie aan…

Een goede vraag is ook: ‘Kan deze beoefenaar me helpen zonder hypnose te gebruiken?’ Als het antwoord ‘nee’ is, kijk dan nog even verder.

 

Hypnose en hypnotherapie: sta jij er voor open of heb jij er ervaring mee?

 

[Bronnen: Psychologie, Marc Brysbaert; Kwakzalverij.nl; Hypnotherapie.nl; Wikipedia.org]