Voordat ik psychologie ging studeren, wist ik niet wat het verschil was tussen een psychiater, psycholoog of psychotherapeut. Ook niet dat je psychologen in soorten en maten hebt. Terwijl ik er toch al eens een had bezocht. Gelukkig trof ik een goede, want de titel ‘psycholoog’ is in Nederland niet beschermd. Toch wel handig als je vooraf weet bij wie je moet zijn… De kans is namelijk best groot dat je ooit psychische hulp nodig hebt. Bijna de helft van de Nederlanders heeft ergens in z’n leven een of meer psychische stoornissen. En een vijfde daarvan bezoekt een psychiater, psycholoog of psychotherapeut.

 

Psychiater, psycholoog of psychotherapeut… De verschillen op een rij

 

Psycholoog, gezondheidszorgpsycholoog, klinisch psycholoog, klinisch neuropsycholoog, psychotherapeut, psychiater… Zie jij door de bomen het bos nog? Hieronder een handig overzicht van de verschillen en bij wie je waarvoor moet zijn.

 

Let op: iedereen kan zich psycholoog noemen

 

Voordat we naar het overzicht van psychisch hulpverleners gaan, eerst nog even dit. Zoals ik al aangaf, is de titel ‘psycholoog’ in Nederland niet beschermd (ook ‘therapeut’ niet). Dit in tegenstelling tot de titels  ‘psychotherapeut’ en ‘psychiater’. Psycholoog staat gewoon voor ‘iemand met expertise op het gebied van psychologie’. Waarschijnlijk denk je aan iemand die psychologie heeft gestudeerd. Die hoeft trouwens – om het nog wat ingewikkelder te maken – niet als therapeut te werken. Er zijn legio afgestudeerde psychologiestudenten die hun geld verdienen als docent, voorlichter, onderzoeker, marketeer of noem maar op.

 

Maar wist je dat, behalve afgestudeerde psychologiestudenten, iedere gek die van zichzelf vindt dat hij geestelijk gezondheidsexpert is, zich psycholoog mag noemen? Check dus altijd even iemands papieren, voordat je je zielenroerselen aan hem of haar blootlegt. Een verkeerde keuze is namelijk niet alleen zonde van je geld, maar kan er ook voor zorgen dat je onnodig lang met je problemen blijft rondlopen, of nog erger, dat ze groter worden.

 

Breed scala aan hulpverleners

 

Nederland kent een aantal erkende en heel veel niet-erkende opleidingen en cursussen op het gebied van geestelijke gezondheidszorg. Van wetenschappelijke tot alternatieve, van onderzoekende tot praktische, van brede tot gespecialiseerde en van korte tot lange. En dat levert een breed scala aan hulpverleners op.

 

Maar aan welke hulpverlener heb je nu écht wat? Dat is niet altijd even makkelijk te bepalen. Papieren en succes zijn nu eenmaal niet onlosmakelijk met elkaar verbonden. De overheid onderscheidt in ieder geval vijf soorten psychisch hulpverleners die een beschermde titel hebben. Een keurmerk voor kwaliteit en betrouwbaarheid. Voor deze erkende hulpverleners heb je – in tegenstelling tot de andere – een verwijzing van je huisarts nodig. En verzekeraars vergoeden de kosten (of deels).

 

Een overzicht van psychisch hulpverleners die de overheid erkent

 

	Voor welke klachten?	Gevolgde studie?	Bevoegdheid medicatie?
Gezondheidszorg-psycholoog (vaak afgekort als GZ-psycholoog)	Kortdurende hulpverlening voor lichte tot matig complexe psychische problemen	Heeft na de vierjarige universitaire studie psychologie, pedagogiek of gezondheids-wetenschappen (afstudeerrichting geestelijke gezondheidskunde) de tweejarige opleiding tot GZ-psycholoog gevolgd	Mag geen medicijnen voorschrijven
Klinisch psycholoog (gespecialiseerd in volwassenen & ouderen, of kinderen & jeugd)	Ernstige en complexe psychische problemen en stoornissen, en crisisinterventies	Heeft na de opleiding tot GZ-psycholoog de vierjarige opleiding tot klinisch psycholoog gevolgd	Mag geen medicijnen voorschrijven
Klinische neuropsycholoog (werkt vaak in een instelling, zoals een ziekenhuis)	Psychische klachten als gevolg van hersen-stoornissen, bijvoorbeeld door een gestoorde ontwikkeling van het zenuwstelsel, een (verkeers)ongeval, vaatziekten, epilepsie of dementie	Heeft na de opleiding tot GZ-psycholoog de vierjarige opleiding tot klinisch neuropsycholoog gevolgd	Mag geen medicijnen voorschrijven
Psychotherapeut	Complexe, vaak in de persoonlijkheid gewortelde psychische klachten, die intensieve, langdurige behandeling vragen	Heeft na de vierjarige universitaire studie psychologie, pedagogiek of gezondheids-wetenschappen (afstudeerrichting geestelijke gezondheidskunde) de vierjarige opleiding tot psychotherapeut gevolgd	Mag geen medicijnen voorschrijven
Psychiater	Psychische klachten waarbij medicijnen een belangrijke rol spelen in de behandeling, zoals schizofrenie, verslaving, persoonlijkheids-stoornis, psychose, dwangstoornis en bipolaire stoornis	Heeft na de zesjarige universitaire studie geneeskunde de vierenhalfjarige specialisatie psychiatrie gevolgd (waarin de complete opleiding tot psychotherapeut is geïntegreerd)	Mag medicijnen voorschrijven

 

Hoe check je de papieren van een psycholoog of psychotherapeut?

 

Een NIP-registratie zegt niet alles

 

Vermeld de psycholoog die jij op het oog hebt een NIP-registratie (Nederlands Instituut van Psychologen)? Dan betekent dit dat deze hulpverlener is aangesloten bij de beroepsvereniging van en voor psychologen. Hij houdt zich aan de gedragsregels van dit instituut. Je kunt de titel ‘Psycholoog NIP’ al krijgen als je na je basis-universitaire studie (zonder specialisatie) een jaar hebt gewerkt. Voor de titel ‘Registerpsycholoog NIP’ moet je aan meer eisen voldoen. Een NIP-registratie betekent dus niet dat de overheid deze hulpverlener erkent.

 

Het gaat om de BIG-registratie

 

Hoe check je of je wel met een erkend psychisch hulpverlener te maken hebt? Dat is gelukkig niet zo moeilijk.

 

1. Ga naar het BIG-register (BIG staat voor: Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg). Dat is een Nederlandse databank waarin officieel erkende gezondheidswerkers zijn geregistreerd. Op basis van de Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg (Wet BIG). Alleen psychisch hulpverleners die in dit register staan, zijn door de wet bevoegd om de beschermde titel gezondheidszorgpsycholoog, klinisch psycholoog, klinisch neuropsycholoog, psychotherapeut of psychiater te voeren. De overheid erkent de opleidingen van deze hulpverleners. En ze vallen onder een beroepscode of gedragsregels, klachtenopvang en tuchtrecht.
2. Klik onderaan de homepage op ‘Zoek de zorgverlener op in het BIG-register’ en vul de achternaam en het beroep in van de psychisch hulpverlener die je op het oog hebt (een psychiater staat erin als arts en psychotherapeut). Verschijnt er een zoekresultaat met een 11-cijferig BIG-nummer? Dan zit je goed. Hoewel…

 

Zit je altijd goed bij een BIG-hulpverlener?

 

Ook al heeft een erkende psychiater, psycholoog of psychotherapeut er lang voor gestudeerd. En ook al  is hij of zij opgenomen in het BIG-register. Dan nog is dat geen garantie dat hij je goed kan helpen. Sommige stoornissen zijn beter te behandelen dan andere. De ene hulpverlener houdt z’n kennis en vaardigheden beter op peil dan de ander. Met de ene hulpverlener heb je een betere klik dan met de ander. De ene cliënt staat meer open voor hulp en doet beter z’n best dan de ander… En zo zijn er nog wel meer factoren die het verschil maken.

 

Omgekeerd kun je veel baat hebben bij een niet-erkende psycholoog. Al is het maar omdat therapie hoop geeft en orde in de chaos creëert. En omdat je de mogelijkheid krijgt om te praten met iemand die echt luistert, raad geeft en aanmoedigt.

 

Maar zeker bij zwaardere psychische problemen zou ik niet te licht denken over je keuze en voor de meest zekere variant gaan: een BIG-geregistreerde hulpverlener.

 

Wat is jouw ervaring met een psychiater, psycholoog of psychotherapeut? Of heb je aanvullende feiten? Je kennis is welkom!

 

[Bronnen: Psychologie, Marc Brysbaert, GGZ in tabellen, Bigregister.nl, Psynip.nl, Fgzpt.nl, Heuvelrug-psychotherapie.nl]