Verslaving: Het Tegenovergestelde Van Verbinding

Veel mensen denken dat je verslaafd raakt aan drank, drugs of geneesmiddelen vanwege de stofjes die erin zitten. Maar het gebrek aan verbinding met jezelf en anderen speelt misschien wel een veel grotere rol! Dit geldt ook voor het eindeloos checken van je smartphone, eet-, seks-, koop-, werk-, sport- en andere vormen van verslaving… Boegbeeld van deze visie is de Engelse schrijver en journalist Johann Hari.

 

Wanneer heb je officieel een verslaving?

De officiële definitie van verslaving (oftewel: ‘stoornis door het gebruik van middelen’) vind je in het ‘Diagnostic and statistical manual of mental disorders‘ (DMS5). Dit is het handboek voor de classificatie van psychische stoornissen, dat de meeste (westerse) psychiaters en psychologen als leidraad gebruiken.

Om verslaafd te zijn, moet je volgens dit handboek aan een aantal van de elf onderstaande criteria voldoen. Voldoe je aan één of meer criteria, dan heb je een milde, bij vier of vijf een gematigde en bij zes of meer een ernstige verslaving.

 

De elf criteria voor verslaving zijn:

1. Ik gebruik vaker en meer dan ik van plan was.
2. Mijn pogingen om te minderen of stoppen zijn mislukt.
3. Het gebruik, en herstel van het gebruik, kosten mij veel tijd.
4. Ik heb een sterk verlangen om te gebruiken.
5. Door het gebruik schiet ik thuis, op m’n werk of op school tekort.
6. Ik blijf gebruiken, ook al geeft dat problemen op het relationele vlak.
7. Hobby’s, sociale activiteiten of werk heb ik opgegeven door mijn gebruik.
8. Ik gebruik voortdurend, zelfs wanneer ik daardoor in gevaar kom.
9. Zelfs terwijl ik weet dat het lichamelijke of psychische problemen met zich meebrengt of verergert, blijf ik gebruiken.
10. Ik heb steeds grotere hoeveelheden nodig om het gewenste effect (plezier/opwinding/onderdrukking van pijn of een negatieve stemming) te bereiken (tolerantie).
11. Ik heb last van onthoudingsverschijnselen, die minder hevig zijn als ik meer van de stof gebruik.

 

Hoe kom je aan een verslaving?

Volgens Dick Trubendorffer, die hulp biedt bij verslaving, heeft een verslaving te maken met het ontwikkelen van een associatie tussen bepaalde gevoelens of situaties en het gebruik van een middel:

 

De meeste recente theorieën over verslaving stellen dat verslaving een ziekte is van koppeling. Veel interne (bv. onrustig gevoel) en externe ‘cues’ (bv. ruzie met een dierbare) zijn door de jaren heen gekoppeld aan het gebruiken van een middel. Het belangrijkste in deze visie is het ontkoppelen van de twee, door mensen aan te leren dat zij een dergelijke situatie best aankunnen zonder terug te vallen in verslaving.

 

Hoe kom je van een verslaving af?

Om van een verslaving af te komen, helpen de meeste verslavingsbehandelingen verslaafden met risico-inzicht, risicohantering en langetermijndenken. Maar helaas vaak zonder blijvend succes… Trubendorffer zegt hierover:

 

Een metafoor die vaak gebruikt wordt, is die van de ruiter en het paard. Het paard staat voor onze impulsen en driften, die – als het goed is – door de ruiter in bedwang worden gehouden. Iemand met een verslaving heeft een op hol geslagen paard: de ruiter heeft geen controle meer. Hierdoor komen ze nooit op de plek van bestemming aan. Het paard laaft zich aan de bloemen in de wei en de ruiter raakt het vertrouwen kwijt dat hij het paard op de weg kan houden.

De meeste verslavingsbehandelingen, die ‘evidence-based’ zijn, stellen dat je niet veel meer hoeft te doen dan het paard lang genoeg op de weg te houden om de ruiter weer aan vertrouwen te laten winnen en het paard te leren dat de beloning die wat verderop ligt (kilo’s haver, een merrie om te dekken, meedoen aan een toernooi etc.) meer waard is dan dat laffe bloemetje in de wei. Klinkt logisch. Werkt helaas lang niet altijd.

 

Johann Hari biedt perspectief bij terugval

Helaas blijken veel mensen terug te vallen na hun, in eerste instantie, succesvolle verslavingsbehandeling. Dit is eigenlijk eerder regel dan uitzondering… Trubendorffer:

 

Mijns inziens ligt het zwaartepunt van de behandeling op de verkeerde plek. We kunnen de ruiter wel meer trucs aanleren om dat paard in bedwang te houden, of het paard leren dat de bloemetjes op langere termijn echt zo goed niet meer smaken. Maar hoe zorgen we dat de ruiter en het paard krijgen wat ze nodig hebben?

Een verrassend nieuw perspectief op verslaving wordt geboden door Johann Hari. Op verschillende wijzen laat hij zien dat verslaving misschien wel niet zozeer sec te maken heeft met de afhankelijkheid van een bepaalde stof, maar meer met het gebrek aan verbinding. Zo zie ik dat ook vaak in mijn spreekkamer.

 

Wil je meer weten over verslaving als gebrek aan verbinding? Kijk dan deze aanbevelenswaardige video om te weten hoe het zit!

 

Ik ben benieuwd of dit blogbericht jouw kijk op drank, drugs en andere vormen van verslaving heeft veranderd!

Over gebrek aan verbinding gaat ook dit blogbericht: ‘Afkomen van eenzaamheid? 5 profs adviseren je hóé‘

[Bronnen: Artikel ‘Verslaving als ziekte van koppeling‘, aan mij verstrekt door Trubendorffer; Tijdschriftvoorpsychiatrie.nl; Jellinek.nl]